در دنیای به هم پیوسته امروز، کودکان اغلب از طریق اخبار، شبکه‌های اجتماعی یا گفتگوهای مدرسه‌ای با موضوع جنگ آشنا می‌شوند. حتی اگر جنگ در کشوری دور رخ دهد، باز هم می‌تواند بر احساسات کودکان تاثیر بگذارد و باعث ترس، سردرگمی یا نگرانی شود. به همین دلیل، دانستن اینکه چگونه با کودکان درباره جنگ صحبت کنیم بسیار اهمیت دارد. این مقاله به والدین، مربیان و معلمان کمک می‌کند تا با نگاهی حساس و آگاهانه، صحبت با کودکان درباره جنگ را مطرح کنند.
زمان خواندن: 8 دقیقه
چرا صحبت با کودکان درباره جنگ مهم است؟
به گزارش دکتر پرس، جنگ اگر دور از خانه باشد می‌تواند از نظر روانی کودکان را تحت تاثیر قرار دهد. نادیده گرفتن سوالات و نگرانی‌های آن‌ها، اضطراب را بیشتر می‌کند. ایجاد فضایی امن برای بیان احساسات و ارائه اطلاعات درست، به کودکان کمک می‌کند آنچه می‌بینند و می‌شنوند را بهتر درک کنند و آرام‌تر شوند.
بیشتر بخوانید: راهنمای جامع خواب نوزاد برای والدین
گفتگو با کودکان در زمان بحران
گفتگو با کودکان در زمان بحران، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که والدین و مراقبان باید با آگاهی و حساسیت انجام دهند. در شرایط بحرانی مانند جنگ، زلزله یا بلایای طبیعی، کودکان ممکن است احساس ترس، سردرگمی یا ناامنی داشته باشند. ایجاد فضایی آرام و امن برای گفتگو، اولین گام در کاهش اضطراب کودک است. استفاده از زبانی ساده و اطمینان‌بخش، پاسخ به سوالات آن‌ها بدون بزرگنمایی، و گوش دادن فعال به احساساتشان، به آن‌ها کمک می‌کند تا بحران را بهتر درک کرده و احساس کنترل بیشتری بر شرایط داشته باشند.
در چنین مواقعی، نباید از اهمیت ثبات و برنامه روزانه غافل شد؛ زیرا تداوم در فعالیت‌های روزمره مانند بازی، خواب و غذا خوردن، حس امنیت روانی را تقویت می‌کند. همچنین گفتگو با کودکان در زمان بحران باید با توجه به سن و توان درک آن‌ها انجام شود تا از سردرگمی بیشتر جلوگیری شود. مشارکت دادن کودک در راه‌های ساده کمک به دیگران، مانند نقاشی کشیدن برای آرامش یا جمع‌آوری کمک‌های انسانی، می‌تواند حس موثر بودن و امید را در او زنده نگه دارد. ایجاد ارتباط سالم و آرام در چنین شرایطی، تاثیر عمیقی بر رشد احساسی و روانی کودک خواهد داشت.
نحوه صحبت درباره جنگ با کودکان بر اساس گروه سنی
نحوه صحبت با کودکان درباره جنگ باید متناسب با سن و درک آن‌ها باشد تا احساس امنیت و آرامش در آن‌ها تقویت شود. در کودکان خردسال (۳ تا ۶ سال)، باید با جملاتی ساده، کوتاه و بدون جزئیات ناراحت‌کننده صحبت کرد و بیشتر بر اطمینان‌بخشی تمرکز داشت.
برای کودکان ۷ تا ۱۲ سال، گفتگو می‌تواند شامل پاسخ به پرسش‌ها، توضیح دلایل کلی جنگ و آموزش همدلی و کمک به دیگران باشد. نوجوانان ۱۳ سال به بالا آمادگی پذیرش اطلاعات کامل‌تری درباره ریشه‌های جنگ و پیامدهای انسانی آن را دارند و می‌توان آن‌ها را به مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی تشویق کرد.
انتخاب روش مناسب برای صحبت درباره جنگ با کودکان، نقش مهمی در کاهش اضطراب آن‌ها دارد و به تقویت حس درک و همدلی کمک می‌کند. جدول زیر را بخوانید.
| جدول نحوه صحبت درباره جنگ با کودکان بر اساس گروه سنی | |
| گروه سنی | روش پیشنهادی |
| ۳ تا ۶ سال | توضیحات ساده و بدون جزئیات ناراحت‌کننده. اطمینان‌بخشی و ایجاد حس امنیت. |
| ۷ تا ۱۲ سال | تشویق به پرسشگری، توضیح شفاف مسائل، تقویت حس همدلی و کمک به دیگران. |
| ۱۳ سال به بالا | گفتگو درباره علل جنگ، آثار آن و اقدامات انسانی. تشویق به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی. |
نکات کلیدی برای صحبت با کودکان درباره جنگ
برای صحبت با کودکان درباره جنگ، رعایت چند نکته کلیدی بسیار ضروری است تا گفتگویی آرام، موثر و متناسب با سن کودک شکل بگیرد. در وهله اول، باید با صداقت اما با زبانی ساده و قابل‌درک صحبت کرد و به کودک اجازه داد احساسات و سوالاتش را بدون قضاوت بیان کند. محدود کردن تماس کودک با تصاویر و اخبار خشونت‌آمیز، ایجاد حس امنیت، و اطمینان‌بخشی درباره دور بودن خطر، از دیگر نکات مهم هستند. همچنین آموزش همدلی و تشویق به کارهای مثبت مانند کمک به دیگران، به کاهش اضطراب کودک کمک می‌کند. رعایت این نکات کلیدی برای صحبت با کودکان درباره جنگ موجب می‌شود کودک بتواند واقعیت‌ها را بهتر درک کرده و با آرامش بیشتری با شرایط کنار بیاید.
۱- صادق باشید اما متناسب با سن کودک صحبت کنید
زبان و سطح توضیحات باید متناسب با سن و درک کودک باشد. برای کودکان خردسال، جملات کوتاه و ساده بهتر است. برای نوجوانان می‌توان وارد جزئیات بیشتر شد و زمینه‌های تاریخی یا سیاسی را توضیح داد.
۲- به احساسات آن‌ها گوش دهید
فرصت بدهید کودک آنچه شنیده یا دیده را بیان کند. سوالاتی مثل «چه احساسی در مورد این موضوع داری؟» یا «در مورد این موضوع چه شنیده‌ای؟» مفید است.
۳- محدود کردن مواجهه با اخبار
تماشای مداوم تصاویر جنگی باعث افزایش اضطراب می‌شود. بهتر است با کودک همراه شوید و هنگام دیدن اخبار، توضیحاتی آرام‌بخش ارائه دهید.
۴- اطمینان از امنیت و ثبات
کودکان نگران امنیت خود هستند. توضیح دهید که بزرگ‌ترها، دولت‌ها و سازمان‌ها برای حفظ امنیت تلاش می‌کنند.
۵- تقویت همدلی و عمل مثبت
با آموزش مهربانی، کمک به پناهجویان یا شرکت در فعالیت‌های خیریه، حس مفید بودن و امید را در کودکان تقویت کنید.
اشتباهات رایج که باید از آن‌ها پرهیز کرد
در زمان صحبت با کودکان درباره جنگ، پرهیز از برخی اشتباهات رایج نقش مهمی در کاهش ترس و اضطراب آن‌ها دارد. یکی از این اشتباهات، نادیده گرفتن احساسات کودک یا گفتن جملاتی مانند «نگران نباش» است که باعث می‌شود کودک احساسات خود را سرکوب کند.
همچنین بیان جزئیات ناراحت‌کننده یا تصاویر خشونت‌آمیز می‌تواند تاثیرات منفی روانی بر ذهن کودک بگذارد. از دیگر اشتباهات، تحمیل نظرات شخصی یا سیاسی به کودک است؛ در حالی‌که بهتر است به او کمک کنیم تا با هدایت و گفتگوی سالم، دیدگاه خود را شکل دهد. شناخت این اشتباهات رایج در صحبت با کودکان درباره جنگ به والدین و مربیان کمک می‌کند تا ارتباطی موثرتر و امن‌تر با کودکان داشته باشند.
بیشتر بخوانید: راهنمای کامل درمان عرق سوز شدن
موارد زیر را جدی بگیرید:
- نادیده گرفتن ترس‌های کودک: گفتن «نگران نباش» می‌تواند باعث پنهان شدن احساسات واقعی کودک شود.
- بیان جزئیات بیش از حد: تصاویر یا داستان‌های خشن ممکن است باعث آسیب روانی شوند.
- تحمیل نظرات بزرگسالانه: اجازه دهید کودک با هدایت درست، دیدگاه خود را شکل دهد.
نقش معلمان در مدارس هنگام بحران‌های جنگی چیست؟
معلمان می‌توانند فضایی امن و حمایت‌گرانه برای دانش‌آموزان فراهم کنند، اطلاعات مناسب سن را ارائه دهند، احساسات کودکان را مدیریت کنند و در صورت نیاز به کمک‌های روانی ارجاع دهند. آموزش مفاهیم صلح و همدلی نیز از وظایف مهم معلمان است.
اگر کودک پرسید چرا مردم با هم می‌جنگند، چگونه پاسخ دهیم؟
با زبانی ساده و صادقانه توضیح دهید که گاهی اختلاف نظرها، سوءتفاهم‌ها یا مشکلات سیاسی باعث جنگ می‌شود، اما بیشتر مردم دوست دارند در آرامش زندگی کنند و برای حل مشکلات بهتر است با گفتگو و همکاری عمل کنیم.
نتیجه‌گیری
در این مقاله به والدین، مربیان و معلمان کمک کردیم تا با نگاهی حساس و آگاهانه، صحبت با کودکان درباره جنگ را یاد بگیرند. یاد گرفتن اینکه چگونه با کودکان درباره جنگ صحبت کنیم، مهارتی ضروری در دنیای امروز است. اگرچه نمی‌توان آن‌ها را از همه اخبار منفی دور نگه داشت اما می‌توان با صداقت، حمایت عاطفی و آموزش درست، به آن‌ها کمک کرد تا واقعیت‌ها را بهتر درک کنند. کودکانی که احساس شنیده شدن و درک شدن دارند، در مواجهه با بحران‌ها مقاوم‌تر و آگاه‌تر خواهند بود.
سوالات متداول
آیا لازم است کودکان را از اخبار جنگ دور نگه داریم؟
کودکان نباید به‌طور کامل از اخبار دور نگه داشته شوند، اما بهتر است میزان و نوع اطلاعاتی که دریافت می‌کنند کنترل شود. مواجهه مداوم با تصاویر خشونت‌آمیز می‌تواند اضطراب آن‌ها را افزایش دهد، پس همراهی والدین هنگام دیدن اخبار و توضیح‌های آرام‌بخش ضروری است.
اگر کودک دچار کابوس یا بی‌خوابی ناشی از شنیدن اخبار جنگ شود، چه باید کرد؟
در این شرایط، ایجاد یک روتین خواب منظم و محیطی آرام‌بخش بسیار مهم است. صحبت کردن با کودک درباره احساساتش، خواندن کتاب‌های آرام‌کننده قبل از خواب و محدود کردن دسترسی به اخبار جنگ در ساعات قبل از خواب به کاهش کابوس‌ها کمک می‌کند.
اگر فرزندم درباره جنگ سوالی نپرسید، لازم است با او صحبت کنم؟
بله. اگر جنگ موضوعی پرتکرار در رسانه یا مدرسه باشد، بهتر است خودتان با زبانی ساده موضوع را باز کنید تا ذهن کودک دچار سوء تفاهم یا اضطراب پنهان نشود.
آیا صحبت درباره جنگ باعث افزایش اضطراب کودک نمی‌شود؟
اگر صحبت‌ها به شکل مناسب، صادقانه و متناسب با سن کودک انجام شود، باعث افزایش اضطراب نخواهد شد بلکه برعکس، به کاهش نگرانی‌ها و ایجاد حس امنیت کمک می‌کند. سکوت یا پنهان‌کاری ممکن است اضطراب و سردرگمی را بیشتر کند.
اگر خودم پاسخ همه سوالات کودک را ندانم، چه کنم؟
اشکالی ندارد بگویید: “نمی‌دانم، ولی می‌توانیم با هم دنبال جوابش بگردیم.” این جمله باعث ایجاد اعتماد و ارتباط بیشتر می‌شود.
مدارس چه نقشی در حمایت از کودکان هنگام اخبار جنگ دارند؟
مدارس می‌توانند با برگزاری گفت‌وگوهای گروهی، آموزش مفاهیم صلح و فراهم کردن مشاوره روان‌شناسی، به کاهش اضطراب کودکان کمک کنند.
منابع: UNICEF، Save the Children و NCTSN
