زخم دهانه رحم که در پزشکی با نام سرویسیت (Cervicitis) شناخته می‌شود، نوعی التهاب و تحریک در ناحیه دهانه رحم است. این عارضه به دلیل عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی ایجاد می‌شود و می‌تواند علائمی مانند ترشحات غیرعادی، درد هنگام رابطه جنسی و خونریزی بین قاعدگی ایجاد کند.
اگرچه در بسیاری از موارد بدون علامت است اما در صورت درمان نشدن، می‌تواند منجر به عوارض خطرناکی مانند ناباروری یا سرطان دهانه رحم شود. خوشبختانه، با تشخیص به‌موقع و درمان اصولی توسط پزشک متخصص، این عارضه به‌طور کامل قابل درمان است.
زمان خواندن: 8 دقیقه
انواع زخم دهانه رحم (سرویسیت حاد و مزمن)
به گزارش دکتر پرس، زخم دهانه رحم به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
1- سرویسیت حاد
در این نوع التهاب، عفونت ناشی از باکتری‌ها یا ویروس‌های مقاربتی است و با علائمی مانند درد، ترشح بدبو و خونریزی خفیف همراه می‌شود. این نوع زخم باید بلافاصله درمان شود تا از گسترش عفونت به لگن جلوگیری بعمل آید.
2- سرویسیت مزمن
این نوع زخم در اثر درمان ناقص یا عفونت‌های طولانی‌مدت ایجاد می‌شود. ممکن است بدون علامت باشد اما در معاینه دهانه رحم با قرمزی و التهاب مشخص می‌شود. درمان این نوع زخم ترکیبی از دارو، رعایت بهداشت و گاهی روش‌های فیزیکی مانند کرایوتراپی یا لیزر است.
علت زخم دهانه رحم چیست؟
دلایل متعددی می‌توانند موجب التهاب دهانه رحم شوند که عبارتند از:
- عفونت‌های مقاربتی (STI) مانند کلامیدیا، سوزاک و تبخال تناسلی
- عفونت‌های قارچی یا باکتریایی واژن که به دهانه رحم گسترش می‌یابند
- آسیب فیزیکی در اثر زایمان، رابطه جنسی خشن یا استفاده از تامپون
- آلرژی یا حساسیت به اسپرم‌کش‌ها، محصولات بهداشتی یا شوینده‌ها
- اختلالات هورمونی که باعث تغییر در ترشحات واژن می‌شوند
علائم زخم دهانه رحم در زنان
نشانه‌های زخم دهانه رحم ممکن است خفیف یا حتی نامحسوس باشند اما در بسیاری از بیماران علائم زیر مشاهده می‌شود:
- ترشحات غیرعادی با بوی تند یا رنگ زرد
- خونریزی بین دو قاعدگی
- درد هنگام رابطه جنسی یا پس از آن
- خارش یا سوزش در ناحیه واژن
- درد در پایین شکم یا لگن
در صورت مشاهده این علائم، سریعا به متخصص زنان مراجعه کنید.
تشخیص زخم دهانه رحم چگونه انجام می‌شود؟
پزشک متخصص با معاینه لگنی و انجام آزمایش‌های زیر می‌تواند نوع و علت زخم را مشخص کند:
- آزمایش پاپ اسمیر: برای بررسی سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم
- کشت ترشحات واژن: جهت شناسایی نوع عفونت باکتریایی یا قارچی
- آزمایش HPV: برای تشخیص ویروس پاپیلومای انسانی
- بیوپسی یا کولپوسکوپی: در موارد مشکوک به ضایعات پیش‌سرطانی
درمان زخم دهانه رحم توسط متخصص زنان
درمان بسته به نوع عفونت و شدت زخم متفاوت است:
درمان دارویی
برای درمان دارویی از داروهای زیر استفاده کنید:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: برای عفونت‌های باکتریایی (مانند کلامیدیا و سوزاک)
- داروهای ضد ویروس: برای درمان تبخال تناسلی
- داروهای ضد قارچ: در صورت وجود عفونت قارچی
- کورتون موضعی: برای کاهش التهاب و قرمزی دهانه رحم
درمان فیزیکی و تخصصی
در موارد مزمن، پزشک ممکن است از روش‌های زیر استفاده کند:
- کرایوتراپی (سرمادرمانی): منجمد کردن بافت آسیب‌دیده
- الکتروکوتر یا لیزر: از بین بردن سلول‌های ملتهب و بازسازی بافت سالم
- آمنیون دیسک: یکی از جدیدترین روش‌های ترمیم زخم دهانه رحم با استفاده از غشای آمنیوتیک طبیعی که به ترمیم سریع‌تر کمک می‌کند
درمان خانگی زخم دهانه رحم + نحوه مراقبت
در کنار درمان پزشکی، رعایت برخی نکات در خانه به تسریع بهبودی کمک می‌کند:
- پرهیز از رابطه جنسی تا زمان بهبودی کامل
- استفاده از لباس زیر نخی و خشک نگه‌داشتن ناحیه
- شستشو با آب ولرم و صابون ملایم
- پرهیز از اسپری‌ها یا شوینده‌های معطر
- مصرف مایعات زیاد و تغذیه سالم
بهترین دارو برای زخم دهانه رحم (سرویسیت)
درمان زخم دهانه رحم یا سرویسیت بر اساس علت زمینه‌ای آن انجام می‌شود و اغلب شامل آنتی‌بیوتیک درمانی برای از بین بردن عفونت‌های باکتریایی است. در مواردی که عامل باکتریایی به‌روشنی شناسایی نشود، پزشک ممکن است همچنان دارو تجویز کند (به ویژه برای زنان زیر ۲۵ سال یا افرادی با رفتارهای جنسی پرخطر)؛ زیرا برخی از عوامل بیماری‌زا به سختی در آزمایش‌ها شناسایی می‌شوند اما همچنان وجود دارند.
درمان آنتی‌بیوتیکی زخم دهانه رحم
آنتی‌بیوتیک‌ها اصلی‌ترین دارو برای درمان عفونت‌های مقاربتی نظیر کلامیدیا، سوزاک و واژینوز باکتریایی هستند و در بیشتر موارد به خوبی منجر به بهبود کامل سرویسیت می‌شوند. مصرف این داروها باید دقیقا طبق دستور پزشک انجام شود، زیرا درمان کامل ممکن است تا دو هفته زمان ببرد. در موارد خاص، پزشک پس از پایان درمان ممکن است آزمایش مجدد برای اطمینان از رفع کامل عفونت انجام دهد.
رایج‌ترین آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی شامل:
- آزیترومایسین (Azithromycin): یک گرم خوراکی در یک دوز واحد
- داکسی‌سایکلین: ۱۰۰ میلی‌گرم خوراکی، دو بار در روز به مدت ۷ روز
نکته: اگر احتمال عفونت ناشی از نایسریا گونوکوکوس (عامل سوزاک) وجود داشته باشد، درمان باید شامل تزریق عضلانی سفتریاکسون (Ceftriaxone) با دوز ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم در یک نوبت نیز باشد. در صورت تشخیص مایکوپلاسما ژنیتالیوم (M. genitalium)، آزیترومایسین داروی انتخابی است اما در برابر برخی سویه‌های مقاوم، موکسی‌فلوکساسین (Moxifloxacin) به میزان ۴۰۰ میلی‌گرم در روز به مدت ۷ تا ۱۴ روز توصیه می‌شود.
درمان ضد ویروسی و ضد قارچی
اگر علت زخم دهانه رحم ویروسی باشد، مانند تبخال تناسلی، پزشک داروهای ضد ویروسی تجویز می‌کند تا طول دوره علائم کاهش یابد. بااین‌حال، تبخال یک بیماری مزمن و عود کننده است و درمان قطعی ندارد. در صورت عفونت قارچی نیز از داروهای ضدقارچ موضعی یا خوراکی برای رفع التهاب و خارش استفاده می‌شود.
نکات تکمیلی درمان
در بیمارانی که به یکی از عفونت‌های مقاربتی (STD) مبتلا هستند، انجام آزمایش HIV، سیفلیس و بررسی وضعیت شریک جنسی نیز توصیه می‌شود. در مواردی که عامل عفونت مشخص نشود، پزشک باید وضعیت بیمار را بر اساس عوامل غیر عفونی (مثل حساسیت به مواد شیمیایی، وسایل جلوگیری یا تغییرات هورمونی) بررسی کند.
از کجا بفهمیم زخم رحم خوب شده است؟
بهبودی زخم دهانه رحم پس از درمان بر اساس ترکیبی از علائم بالینی، معاینات پزشکی و آزمایش‌ها ارزیابی می‌شود. در ادامه مهم‌ترین روش‌ها برای اطمینان از درمان را ارائه می‌دهیم.
1- کاهش یا رفع علائم بالینی
با درمان موثر، اغلب علائم زخم دهانه رحم بهبود می‌یابند:
- ترشحات غیرطبیعی واژن: کاهش رنگ غیر طبیعی، بو یا غلظت ترشحات
- خونریزی غیرعادی: توقف خونریزی بین دوره‌های قاعدگی
- درد هنگام رابطه جنسی یا درد لگن: کاهش یا رفع کامل درد
- خارش و سوزش: کمتر شدن التهاب و تحریک دهانه رحم
اگر این علائم طی ۱ تا ۲ هفته پس از شروع درمان آنتی‌بیوتیک یا داروی ضد ویروسی/ضدقارچی کاهش پیدا کرد، نشانه خوبی از بهبود است.
2- پیگیری آزمایشگاهی و پزشکی
- معاینه مجدد لگن: پزشک با استفاده از اسپکولوم دهانه رحم را بررسی می‌کند تا التهاب، قرمزی یا زخم باقی‌مانده را ارزیابی کند.
- آزمایش‌های کشت و پاپ اسمیر: برای اطمینان از رفع کامل عامل عفونت، پزشک ممکن است آزمایش کشت یا تکرار پاپ اسمیر را درخواست کند.
- غربالگری شریک جنسی: در صورت ابتلا به عفونت‌های مقاربتی، درمان همزمان شریک جنسی کمک می‌کند از بازگشت بیماری جلوگیری شود.
3- عدم عود بیماری
در صورتی که پس از پایان درمان، علائم عود نکنند و آزمایش‌ها منفی باشند، می‌توان گفت زخم دهانه رحم بهبود یافته است. به طور معمول پزشکان توصیه می‌کنند ۳ تا ۴ هفته پس از پایان دوره درمان برای معاینه و آزمایش مجدد مراجعه کنید.
نکات مهم
هیچ‌گاه درمان خودسرانه را قطع نکنید، حتی اگر علائم کاهش یافته باشند. رعایت بهداشت فردی و رابطه جنسی ایمن نقش مهمی در جلوگیری از عود بیماری دارد. در صورت تداوم علائم یا بازگشت آن‌ها، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا درمان جایگزین یا اصلاح شود.
عوارض عدم درمان زخم دهانه رحم
در صورت نادیده‌گرفتن درمان، احتمال بروز مشکلات زیر وجود دارد:
- عفونت لگنی و التهاب مزمن رحم
- بارداری خارج از رحم
- ناباروری به‌دلیل چسبندگی لوله‌های فالوپ
- افزایش خطر سرطان دهانه رحم
پیشگیری از زخم دهانه رحم
برای جلوگیری از بروز این عارضه، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- رعایت رابطه جنسی ایمن با استفاده از کاندوم
- تزریق واکسن HPV برای جلوگیری از عفونت ویروسی
- انجام منظم آزمایش پاپ اسمیر
- رعایت بهداشت فردی و اجتناب از دوش واژینال مکرر
- مراجعه سالانه به متخصص زنان
نتیجه‌گیری
زخم دهانه رحم عارضه‌ای قابل درمان است اما بی‌توجهی به آن می‌تواند خطرناک باشد. تشخیص به موقع، انتخاب روش درمانی مناسب و پیگیری منظم پس از درمان، کلید بهبودی کامل محسوب می‌شود. متخصص زنان با بررسی دقیق علت عفونت، می‌تواند بهترین روش درمانی را (اعم از دارویی، لیزری یا استفاده از آمنیون دیسک) برای شما انتخاب کند.
سوالات متداول
آیا زخم دهانه رحم مسری است؟
بله. اگر علت آن عفونت‌های مقاربتی باشد، از طریق رابطه جنسی قابل انتقال است.
آیا زخم دهانه رحم باعث ناباروری می‌شود؟
در صورت عدم درمان و گسترش عفونت به لگن، احتمال ناباروری وجود دارد.
مدت درمان زخم دهانه رحم چقدر است؟
درمان دارویی بین ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد، اما در موارد مزمن ممکن است طولانی‌تر باشد.
آیا واکسن HPV از زخم دهانه رحم جلوگیری می‌کند؟
بله، واکسن HPV از ابتلا به ویروس‌های عامل سرویسیت و سرطان دهانه رحم پیشگیری می‌کند.
بهترین روش درمان چیست؟
در موارد مزمن، استفاده از روش آمنیون دیسک به‌عنوان یکی از نوین‌ترین درمان‌ها، در ترکیب با دارودرمانی، نتایج بسیار موثری دارد.
