مالش چشم شاید در نگاه اول یک واکنش طبیعی و بی‌خطر به خستگی، آلرژی یا ورود ذرات خارجی به چشم باشد اما این عادت پیامدهای جدی و جبران‌ناپذیری برای سلامت چشم دارد. در این مقاله به بررسی کامل خطرات مالش چشم و راهکارهایی برای جلوگیری از آسیب‌های چشمی ناشی از آن می‌پردازیم.
زمان خواندن: 4 دقیقه
چرا مردم چشم خود را می‌مالند؟
به گزارش دکتر پرس، مالیدن چشم‌ها می‌تواند در اثر تحریکاتی مثل خارش، آلرژی، خشکی چشم یا وجود جسم خارجی رخ دهد. این واکنش اغلب به صورت ناخودآگاه و در زمان‌هایی مانند بیدار شدن از خواب، استفاده طولانی مدت از صفحه‌نمایش‌ها یا تماس با گردوغبار انجام می‌شود. اگرچه در لحظه ممکن است احساس بهتری ایجاد کند، اما اثرات بلندمدت آن نگران‌کننده است.
خطرات پنهان مالش چشم
1- آسیب به قرنیه
قرنیه بخش شفاف جلوی چشم است که نقش کلیدی در تمرکز نور دارد. فشار ناشی از مالش مداوم می‌تواند به تدریج باعث خراش یا زخم قرنیه شود. این آسیب‌ها ممکن است درد، تاری دید یا حساسیت به نور را به‌دنبال داشته باشند.
2- افزایش خطر بیماری قوز قرنیه (کراتوکونوس)
یکی از مهم‌ترین عوارض مالش چشم، کراتوکونوس یا قوز قرنیه است. در این بیماری، قرنیه نازک و به سمت جلو بیرون‌زده می‌شود که باعث تاری دید، دوبینی و حساسیت به نور می‌شود. پژوهش‌های منتشر شده در American Academy of Ophthalmology تایید می‌کنند که فشار مکرر فیزیکی به چشم مانند مالش، از عوامل تشدیدکننده این بیماری است.
3- گسترش عفونت‌ها
دست‌ها حاوی باکتری‌ها، ویروس‌ها و آلودگی‌های زیادی هستند. وقتی چشم‌ها را با دستان آلوده می‌مالیم، این عوامل بیماری‌زا می‌توانند وارد چشم شده و باعث بروز عفونت‌هایی مانند ورم ملتحمه شوند.
4- تشدید آلرژی
اگر فردی دچار آلرژی فصلی یا آلرژی چشمی باشد، مالیدن چشم باعث ترشح هیستامین بیشتر در ناحیه چشم شده و علائم مانند خارش، قرمزی و التهاب را تشدید می‌کند.
5- شل شدن پوست اطراف چشم
پوست اطراف چشم بسیار نازک و حساس است. مالیدن مکرر این ناحیه می‌تواند باعث بروز چین‌وچروک زودرس، تیرگی دور چشم و افتادگی پلک‌ها شود.
راهکارهای علمی برای ترک عادت مالش چشم
1- درمان علت زمینه‌ای
در بسیاری از موارد، مالیدن چشم نتیجه وجود مشکلی دیگر مانند خشکی، آلرژی یا دید ضعیف است. استفاده از قطره اشک مصنوعی، داروهای ضد آلرژی یا اصلاح شماره عینک می‌تواند از تحریک اولیه جلوگیری کند.
2- شست‌وشوی منظم دست‌ها و صورت
برای کاهش تحریک چشم، دست‌ها باید مرتب با صابون شسته شوند، به ویژه پس از لمس سطوح عمومی یا قبل از لمس صورت. همچنین شستشوی روزانه چشم با آب تمیز یا سرم فیزیولوژی می‌تواند از ورود ذرات محرک جلوگیری کند.
3- استفاده از کمپرس سرد
اگر چشم دچار خارش یا التهاب است، به جای مالش، استفاده از کمپرس سرد یا پارچه مرطوب می‌تواند التهاب را کاهش دهد و از آسیب جلوگیری کند.
4- استفاده از محافظ چشم در محیط‌های آلوده
در معرض گرد و خاک یا مواد شیمیایی قرار دارید؟ استفاده از عینک محافظ در محیط‌های صنعتی یا در فضای باز هنگام طوفان یا آلودگی، از تحریک و نیاز به مالیدن چشم جلوگیری می‌کند.
5- مراجعه به چشم پزشک
در صورت احساس نیاز مکرر به مالیدن چشم، بهتر است به چشم‌پزشک مراجعه کنید تا از وجود مشکلات پنهان مانند عفونت، آلرژی یا قوز قرنیه مطلع شوید.
نتیجه‌گیری
مالش چشم، اگرچه در نگاه اول واکنشی ساده و طبیعی به‌نظر می‌رسد، می‌تواند خطرات جدی مانند آسیب به قرنیه، عفونت و بروز بیماری‌های چشمی به همراه داشته باشد. با شناخت خطرات مالش چشم و راهکارهای پیشگیری، می‌توان از سلامت بینایی در درازمدت محافظت کرد. جایگزین کردن این عادت با روش‌هایی علمی و سالم، قدمی مهم در حفظ سلامت چشم‌هاست.
سوالات متداول
آیا مالش چشم می‌تواند باعث نابینایی شود؟
در موارد شدید، بله. اگر بیماری‌هایی مانند قوز قرنیه ناشی از مالش مزمن چشم درمان نشوند، ممکن است در مراحل پیشرفته به کاهش شدید بینایی منجر شوند.
چرا بعد از بیدار شدن تمایل به مالیدن چشم بیشتر می‌شود؟
در زمان بیدار شدن، تجمع مواد چربی و خشکی شبانه ممکن است باعث احساس خارش یا ناراحتی شود. به جای مالیدن، می‌توانید چشم‌ها را با آب سرد بشویید یا از قطره اشک مصنوعی استفاده کنید.
آیا کودکان نیز در معرض این خطر هستند؟
بله، کودکان نیز ممکن است به دلیل حساسیت یا عادت، چشم خود را زیاد مالیده و دچار عفونت یا مشکلات بینایی شوند. آموزش به آن‌ها و درمان عامل تحریک بسیار مهم است.
بهترین جایگزین برای مالش چشم چیست؟
استفاده از کمپرس سرد، قطره چشمی مناسب، یا مراجعه به پزشک برای تشخیص علت خارش چشم جایگزین‌هایی امن و موثر هستند.
چگونه عادت مالیدن چشم را ترک کنیم؟
شناسایی محرک‌ها، استفاده از روش‌های جایگزین مانند کمپرس سرد، و آگاه بودن از عوارض این کار، می‌تواند به ترک تدریجی این عادت کمک کند.
