عطسه یک واکنش طبیعی است که به بدن کمک می‌کند تا محرک‌ها و ذرات مزاحم را از بینی یا گلو خارج کند. از نظر پزشکی به آن «استارنیشن» گفته می‌شود و به خاطر حساسیت‌ها، ویروس‌ها یا ذرات محیطی مانند گرد و غبار یا دود ایجاد می‌شود. اگرچه عطسه بی‌خطر است اما عطسه‌های مکرر می‌تواند نشانه مشکلات زمینه‌ای مثل آلرژی یا عفونت باشد. در این مقاله، همه چیز درباره عطسه را بررسی می‌کنیم؛ از علت آن گرفته تا روش‌های پیشگیری و درمان.
زمان خواندن: ۱۰ دقیقه
عطسه چیست؟
عطسه یک فوران ناگهانی و شدید هوا از بینی و دهان است که به دلیل تحریک غشای مخاطی بینی رخ می‌دهد. این واکنش بدن برای محافظت از دستگاه تنفسی در برابر ذرات خارجی است.
علت و عوامل محرک عطسه
برخی از شایع‌ترین علل عطسه ناگهانی عبارتند از:
| جدول علت عطسه | |
| علت | توضیح |
| آلرژی‌ها | حساسیت به گرده‌ها، کنه‌های گرد و غبار، موی حیوانات |
| عفونت‌های ویروسی | سرماخوردگی و آنفلوآنزا که باعث عطسه مکرر می‌شوند |
| محرک‌های محیطی | دود، عطر، آلودگی یا مواد شیمیایی |
| نور شدید | واکنش عطسه نوری در برخی افراد حساس |
| تغییر دما | تغییر ناگهانی از محیط گرم به سرد |
| پولیپ‌های بینی | رشدهای غیرطبیعی داخل بینی که باعث عطسه مزمن می‌شود |
فواید و اهمیت عطسه
عطسه فقط یک واکنش تصادفی نیست؛ بلکه یک مکانیزم دفاعی حیاتی در بدن انسان است. زمانی که گرد و غبار، آلرژن‌ها یا عوامل بیماری‌زا وارد مجاری بینی می‌شوند، عطسه به‌عنوان خط دفاعی اول بدن عمل می‌کند و این ذرات مزاحم را با فشار بیرون می‌راند. این واکنش، به پاک نگه داشتن راه‌های تنفسی کمک می‌کند و از رسیدن عفونت‌ها به ریه‌ها جلوگیری می‌نماید. اگر عطسه نداشتیم، مجاری بینی بیشتر مستعد انسداد و التهاب می‌شدند و احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند سینوزیت افزایش پیدا می‌کرد.
علاوه بر نقش پاک‌سازی، عطسه همچنین نشانه‌ای از فعالیت سیستم ایمنی است. عطسه یک هشدار اولیه به ما می‌دهد که بدن در حال واکنش به یک محرک یا عفونت است و این می‌تواند ما را به استراحت، مصرف مایعات یا مراجعه به پزشک ترغیب کند. به این ترتیب، عطسه نه تنها بهداشت بینی را حفظ می‌کند، بلکه در پیشگیری از بیماری‌ها نیز نقش مهمی دارد. درک اهمیت عطسه می‌تواند آگاهی ما را از وضعیت سلامت‌مان افزایش دهد و موجب واکنش به‌موقع در برابر علائم مزمن یا شدید شود.
بیشتر بخوانید: تکنیک‌های تنفسی برای کاهش استرس
چگونه می‌توان عطسه را فورا متوقف کرد؟
عطسه چیست؟ اگر عطسه‌های متوالی دارید، این راهکارها را امتحان کنید:
- اجتناب از محرک‌ها: از آلرژن‌ها یا محرک‌ها دوری کنید.
- اسپری سالین: کمک می‌کند تا ذرات تحریک‌کننده از بینی پاک شوند.
- آنتی‌هیستامین‌ها: برای عطسه‌های ناشی از آلرژی، داروهای بدون نسخه مثل لوراتادین یا سیتریزین موثرند.
- آب کافی بنوشید: مایعات به رقیق کردن مخاط و آرام کردن بینی کمک می‌کنند.
- بهداشت بینی را رعایت کنید: از دستمال تمیز استفاده کنید و پس از عطسه دست‌ها را بشویید.
چرا صبح‌ها عطسه می‌کنیم؟
عطسه صبحگاهی در افرادی دیده می‌شود که:
- رینیت آلرژیک دارند. یعنی کنه‌های گرد و غبار داخل رختخواب محرک هستند.
- هوای خشک باعث تحریک مخاط بینی می‌شود.
- خوابیدن به وضعیت خاصی باعث می‌شود مخاط سینوس‌ها جمع شده و عطسه ایجاد شود.
آیا عطسه نشانه کرونا یا آنفولانزا است؟
عطسه علامت اصلی کووید-۱۹ یا همان کرونا نیست اما در موارد خفیف یا همراه با آلرژی ممکن است رخ دهد. علائم شایع کرونا شامل تب، سرفه، تنگی نفس و از دست دادن حس چشایی یا بویایی است. اگر تنها علامت شما عطسه است، احتمالا مربوط به آلرژی یا سرماخوردگی معمولی است.
درمان عطسه
عطسه چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان عطسه، شناسایی و حذف محرک‌های محیطی است. گرد و غبار، موی حیوانات، دود سیگار و عطرهای تند از جمله عواملی هستند که می‌توانند باعث تحریک بینی و ایجاد عطسه شوند. با تهویه مناسب فضا، استفاده از دستگاه تصفیه هوا و شست‌وشوی مرتب ملحفه‌ها می‌توان شدت عطسه را کاهش داد. همچنین نوشیدن مایعات کافی، پرهیز از محیط‌های آلوده و مصرف غذاهای ضد التهابی مثل زنجبیل و زردچوبه در کاهش تحریک بینی موثرند.
داروهای موثر برای درمان عطسه
اگر عطسه ناشی از آلرژی یا حساسیت باشد، استفاده از داروهای آنتی‌هیستامین مانند لوراتادین یا سیتریزین می‌تواند به درمان عطسه کمک کند. این داروها با مهار پاسخ سیستم ایمنی به آلرژن‌ها، دفعات عطسه را کاهش می‌دهند. در برخی موارد، اسپری‌های بینی حاوی کورتون نیز توسط پزشک تجویز می‌شود تا التهاب مجاری تنفسی کاهش یابد. با این حال، مصرف دارو بدون تجویز پزشک توصیه نمی‌شود، زیرا برخی داروها ممکن است در درازمدت عوارض جانبی ایجاد کنند.
درمان عطسه با روش‌های طبیعی و خانگی
برای افرادی که به دنبال راه‌حل‌های طبیعی برای درمان عطسه هستند، روش‌هایی مانند بخور دادن با آب گرم، استفاده از روغن اکالیپتوس یا مصرف دمنوش نعناع می‌تواند مفید باشد. شست‌وشوی بینی با محلول آب و نمک (سرم فیزیولوژیک) نیز به پاک‌سازی ذرات آلرژن از داخل بینی کمک می‌کند و احتمال عطسه را کاهش می‌دهد. این روش‌ها به‌ویژه برای کسانی که نمی‌خواهند از دارو استفاده کنند یا عطسه خفیف دارند، گزینه‌های مناسبی هستند.
عطسه چیست و راه‌های درمان خانگی آن کدام است؟ برخی دیگر از درمان‌های خانگی موثر برای کنترل عطسه عبارتند از:
- چای عسل و زنجبیل بخورید. خواص ضد التهابی و ضد میکروبی دارد.
- استنشاق بخار انجام دهید. مجاری بینی را باز می‌کند.
- شیر زردچوبه بخورید. به کاهش واکنش‌های آلرژیک کمک می‌کند.
- از خوردن غذاهای سرد، به ویژه صبح‌ها که ممکن است باعث تحریک عطسه شوند، اجتناب کنید.
بیشتر بخوانید: خطرات خود درمانی چیست؟
آیا عطسه می‌تواند خطرناک باشد؟
عطسه معمولا بی‌ضرر است. اما عطسه شدید و پرقدرت می‌تواند باعث اتفاق‌های زیر شود:
- ترکیدن رگ‌های خونی چشم
- تشدید فتق دیسک کمر
- در موارد نادر شکستگی دنده‌ها (در افراد مسن)
اگر عطسه مزمن دارید یا هنگام عطسه درد دارید، به پزشک مراجعه کنید.
عطسه بعد از عمل بینی؛ آیا خطرناک است؟
عطسه بعد از عمل بینی یکی از نگرانی‌های شایع در دوران نقاهت بیماران است، زیرا فشار حاصل از عطسه می‌تواند به بخیه‌ها و ساختارهای تازه ترمیم‌شده آسیب برساند. پس از جراحی زیبایی یا ترمیمی بینی، پزشکان توصیه می‌کنند که هنگام عطسه، دهان کاملا باز باشد تا فشار از مسیر بینی خارج نشود. عطسه شدید از راه بینی ممکن است باعث خونریزی، تورم یا حتی تغییر شکل نتایج عمل شود، به‌ویژه در هفته‌های ابتدایی پس از جراحی.
برای کنترل عطسه بعد از عمل بینی بهتر است از عوامل محرک مانند گرد و غبار، عطر، دود سیگار و تغییرات ناگهانی دما دوری کنید. همچنین مصرف داروهای ضد آلرژی و استفاده از مرطوب‌کننده‌های بینی با تجویز پزشک می‌تواند به کاهش عطسه کمک کند. در صورت بروز عطسه‌های مکرر یا شدید، مشورت با جراح بینی ضروری است تا از عوارض احتمالی پیشگیری شود و روند بهبودی به درستی ادامه یابد.
آیا عطسه نشانه بارداری است؟
خیر، عطسه به‌تنهایی نمی‌تواند نشانه بارداری باشد. بسیاری از خانم‌ها ممکن است در طول بارداری عطسه بیشتری تجربه کنند، اما دلیل آن افزایش گردش خون و تغییرات هورمونی است که باعث حساسیت مخاط بینی می‌شود. این حالت به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری رایج است و تحت عنوان رینیت بارداری شناخته می‌شود.
با این حال، عطسه در دوران بارداری صرفاً یک علامت فیزیولوژیک است و نباید به عنوان شاخص بارداری در نظر گرفته شود. برای تشخیص بارداری، استفاده از تست بارداری خانگی یا آزمایش خون دقیق‌ترین روش است. توجه به سایر علائم مانند تاخیر قاعدگی، تهوع و تغییرات سینه، همراه با مشورت پزشک، بهترین راه برای ارزیابی بارداری است.
وقتی عطسه می‌کنم ادرارم میریزه علت چیه؟
این حالت نشانه بی‌اختیاری ادرار استرسی است که در اثر فشار ناگهانی به عضلات کف لگن ایجاد می‌شود. عطسه، سرفه، خنده شدید یا بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند باعث خروج ناخواسته ادرار شود. این مشکل بیشتر در خانم‌ها، به‌ویژه پس از زایمان، شایع است و با افزایش سن نیز ممکن است شدت پیدا کند.
بی‌اختیاری ادرار استرسی قابل مدیریت است و با تمرینات تقویت عضلات کف لگن (تمرینات کگل)، حفظ وزن سالم و در موارد نیاز استفاده از وسایل حمایتی یا درمان‌های پزشکی، می‌توان شدت آن را کاهش داد. مشورت با پزشک یا فیزیوتراپیست متخصص زنان و زایمان به تعیین روش مناسب درمان کمک می‌کند.
آیا عطسه نشانه سرماخوردگی است؟
بله، عطسه یکی از علائم رایج سرماخوردگی و عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی است. این علامت به دلیل تحریک مخاط بینی توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود و اغلب با آبریزش بینی، گلودرد و خستگی همراه است. عطسه در این شرایط نقش دفاعی دارد و به خروج ذرات ویروسی و تحریک‌کننده‌ها از بینی کمک می‌کند.
توجه داشته باشید که عطسه تنها به سرماخوردگی محدود نمی‌شود و ممکن است در اثر آلرژی، گرد و غبار، تغییر دما یا تحریک نور شدید نیز رخ دهد. برای مدیریت عطسه ناشی از سرماخوردگی، استراحت کافی، مصرف مایعات و استفاده از داروهای ضداحتقان یا ضدحساسیت توصیه می‌شود.
چگونه عطسه‌مان بیاید؟
برای تحریک عطسه، روش‌های ساده‌ای وجود دارد. نگاه کردن به نور شدید، لمس یا تحریک نوک بینی با دستمال، تنفس عمیق از دهان و بازدم سریع از بینی، از روش‌های رایج برای ایجاد عطسه هستند. این تکنیک‌ها زمانی استفاده می‌شوند که فرد حس کند عطسه در راه است اما به‌صورت کامل اتفاق نمی‌افتد.
توجه داشته باشید که تحریک عطسه به صورت عمدی باید با احتیاط انجام شود تا آسیبی به مخاط بینی یا چشم وارد نشود. رعایت بهداشت دست‌ها و جلوگیری از ورود ذرات آلرژی‌زا به بینی می‌تواند در کنترل عطسه‌های مکرر موثر باشد.
چگونه عطسه را قطع کنیم؟
برای توقف عطسه، روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانند کمک‌کننده باشند. فشار دادن انگشت زیر بینی، حبس نفس، تغییر توجه یا نوشیدن آب سرد می‌تواند عطسه را متوقف کند. این روش‌ها زمانی موثر هستند که عطسه در حال وقوع باشد اما نیاز به تأخیر آن وجود دارد.
همچنین تغییر دما یا گاز گرفتن زبان به آرامی می‌تواند باعث قطع تحریک عصبی مرتبط با عطسه شود. اگر عطسه مکرر و شدید باشد، مشاوره با پزشک یا بررسی حساسیت‌های محیطی توصیه می‌شود تا علت اصلی تحریک مشخص و درمان مناسب ارائه شود.
چه زمانی باید برای عطسه به پزشک مراجعه کنیم؟
- عطسه چیست و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ در صورتی که علائم زیر را داشتید، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید:
- عطسه بیش از ۱۰ روز طول کشید
- همراه با تب، خستگی یا سرفه بود
- مشکل در تنفس داشتید
- داروهای بدون نسخه موثر نبودند
نتیجه‌گیری
در این مقاله به راهنمای کامل عطسه چیست و چگونه می‌توان آن را متوقف کرد پرداختیم. عطسه ممکن است یک ناراحتی کوچک به نظر برسد، اما می‌تواند نشان‌دهنده واکنش بدن شما به محیط باشد. چه ناشی از آلرژی، عفونت یا محرک‌های محیطی باشد، شناخت علل آن به شما کمک می‌کند بهتر آن را مدیریت کنید. اگر عطسه مزمن شد یا در زندگی روزمره اختلال ایجاد کرد، حتماً با پزشک مشورت کنید.
سوالات متداول
آیا عطسه زیاد نشانه بیماری جدی است؟
نه. اغلب به دلیل آلرژی است. اما اگر هفته‌ها ادامه داشت یا شدید بود، باید بررسی شود.
چرا چند بار پشت سر هم عطسه می‌کنیم؟
وقتی محرک بعد از اولین عطسه پاک نمی‌شود، بدن دوباره واکنش نشان می‌دهد تا مسیر بینی پاک شود.
آیا درست است که در خواب نمی‌توان عطسه کرد؟
بله، در خواب عمیق واکنش عطسه به دلیل آرامش عضلات سرکوب می‌شود.
آیا می‌توان عطسه را متوقف کرد؟
گاهی می‌شود. فشار دادن لب بالا، گرفتن بینی به آرامی یا تنفس از دهان ممکن است واکنش عطسه را متوقف کند.
آیا استرس باعث عطسه می‌شود؟
مستقیم نه، اما استرس می‌تواند سیستم ایمنی را ضعیف کند و حساسیت به آلرژن‌ها یا عفونت‌ها را افزایش دهد.
منابع: American Pregnancy Association ،Mayo Clinic و Cleveland Clinic
