نکاتی که باید قبل از عمل جراحی قلب بدانید. جراحی قلب بدون شک یک اقدام پزشکی دلهره‌آور است اما وقتی در نظر بگیرید که هر سال بیش از میلیون‌ها عمل جراحی قلب در دنیا انجام می‌شود، مشخص است که این عمل به طور کامل حرفه‌ای و تخصصی صورت می‌گیرد. جراحی قلب برای اولین بار در قرن بیستم انجام شد. روش‌ها از آن زمان تاکنون بسیار تکامل یافته‌اند و اکنون بسیار موثر هستند.
کسب اطلاعات کافی، کلید کاهش هرگونه اضطرابی است که ممکن است پیش از جراحی قلب احساس کنید. در این مقاله 14 نکته وجود دارد که باید درباره این عمل پزشکی بدانید!
زمان خواندن: 11 دقیقه
نکات مهم قبل از عمل جراحی قلب
جراحی قلب یکی از حساس‌ترین و حیاتی‌ترین جراحی‌هاست که آمادگی صحیح قبل از عمل نقش مهمی در موفقیت آن و کاهش عوارض احتمالی دارد. رعایت نکات مهم پیش از جراحی به بیماران کمک می‌کند با آرامش بیشتر وارد اتاق عمل شوند و روند بهبودی‌شان سریع‌تر و ایمن‌تر پیش برود.
در ادامه، مهم‌ترین نکات و توصیه‌هایی که باید قبل از عمل جراحی قلب بدانید، آورده شده است.
1- علائمی که نیاز به جراحی قلب دارند
همه بیمارانی که به درمان قلب نیاز دارند، به جراحی احتیاج پیدا نمی‌کنند. در اکثر موارد، زمانی جراحی توصیه می‌شود که بیمار علائم بیماری شریان‌ها مانند درد قفسه سینه، تپش قلب، ضربان نامنظم، دشواری در تنفس، خستگی شدید یا بی‌حسی اندام‌ها را تجربه کند. متخصص پس از رد کردن همه گزینه‌های درمانی دیگر، جراحی را پیشنهاد می‌کند.
2- آگاهی از انواع جراحی قلب
در حال حاضر انواع مختلفی از درمان‌های قلبی وجود دارد. گاهی دارو (برای نارسایی قلبی یا فشار خون بالا) کافی است. در موارد دیگر، نیاز به جراحی وجود دارد. اگر چنین باشد، یکی از دو نوع جراحی انجام می‌شود:
- قلب باز که جدی‌تر است و به دوره نقاهت طولانی‌تری نیاز دارد
- جراحی بدون باز کردن قفسه سینه.
اگر نیازی به باز کردن قفسه سینه نباشد، پزشکان ممکن است از الکتریسیته برای تنظیم ریتم قلب (کاردیوورژن) استفاده کنند یا از طریق یک برش کوچک، کانتر را وارد قلب نمایند. در بیشتر موارد، این روش تنها به یک اقامت بسیار کوتاه در بیمارستان نیاز دارد. متخصص سلامت بر اساس علائم و نوع بیماری مشخص می‌کند کدام روش مناسب است.
ابلیشن قلبی
این جراحی، ریتم طبیعی قلب را در موارد تاکی‌کاردی (ریتم سریع)، آریتمی (ریتم غیرطبیعی یا نامنظم) و فیبریلاسیون (ریتم سریع و ناهماهنگ) بازمی‌گرداند. بافت‌هایی که باعث این اختلالات ریتم می‌شوند، برداشته می‌گردند. هنگامی که دارو درمانی موثر نباشد، ابلیشن توصیه می‌شود.
در راستای نکاتی که باید قبل از عمل جراحی قلب بدانید، این عمل می‌تواند همراه با سایر جراحی‌ها مانند بای‌پس یا ترمیم/تعویض دریچه انجام شود. در برخی موارد، ابلیشن از طریق کاتتر و بدون جراحی انجام می‌شود.
جراحی دریچه قلب
قلب از چهار دریچه تشکیل شده است که تضمین می‌کنند خون همیشه در یک جهت درست جریان داشته باشد و سطح اکسیژن خون کافی باقی بماند. گاهی اوقات یک نقص مادرزادی، بیماری یا حمله قلبی می‌تواند یک یا چند دریچه را آسیب بزند یا مختل کند. در این صورت، جراحی برای ترمیم دریچه یا تعویض آن با یک دریچه مصنوعی یا حیوانی ضروری است.
دستگاه ضربان‌ساز (پیس‌میکر)
این روش که به عنوان درمان باز Synchronisation قلبی نیز شناخته می‌شود، برای تنظیم ضربان غیرطبیعی آهسته قلب (برادی‌کاردی) مورد استفاده قرار می‌گیرد. جراح یک دستگاه ضربان‌ساز را برای هماهنگ‌سازی انقباضات قلب وارد بدن بیمار می‌کند. این عمل می‌تواند به دو روش انجام شود:
- با بی‌حسی موضعی و یک بستری ۲۴ ساعته
- با بیهوشی عمومی و بستری چند روزه.
بازسازی بطن (Ventricular Remodeling)
این جراحی پس از تشخیص اتساع قلب یا حمله قلبی توصیه می‌شود. در این روش، جراح شکل قلب را اصلاح کرده، بخش بزرگ شده را کاهش می‌دهد و ظرفیت پمپاژ را بهبود می‌بخشد. در نتیجه، گردش خون بهتر شده و تنگی نفس، خستگی، آنژین و دیگر علائم نارسایی کاهش می‌یابد.
بازسازی بطن در گذشته برای جلوگیری از پارگی آنوریسم رایج بود اما در حال حاضر درمان آنوریسم بیشتر از روش کم تهاجمی ترمیم داخلی عروق (EVAR) استفاده که از جراحی باز جلوگیری می‌کند.
جراحی بای پس قلب
در راستای بررسی نکاتی که باید قبل از عمل جراحی قلب بدانید، گاهی شریان‌های کرونری قلب به دلیل رسوبات چربی به نام پلاک باریک یا مسدود می‌شوند. در نتیجه جریان خون به قلب کاهش یافته یا قطع می‌گردد. روش توصیه شده، بای‌پس قلبی است که در آن پلی با استفاده از شریان یا وریدی از قسمت دیگر بدن ایجاد می‌شود تا مسیر مسدود را دور بزند.
- بستری: ۲ هفته
- نقاهت: تا ۲ ماه
- مراجعات پیگیری: ۱ تا ۲ بار در سال
- این روش، رایج‌ترین نوع جراحی قلب است.
پیوند قلب
نارسایی شدید یا مرحله نهایی قلب زمانی رخ می‌دهد که قلب دیگر قادر به پمپاژ مؤثر خون نباشد و درمان دارویی بی‌اثر شود. در این صورت، پیوند قلب که در آن قلب معیوب با یک عضو اهدایی سالم جایگزین می‌شود، گزینه قابل بررسی است. این جراحی محدود بوده و تنها برای موارد بسیار جدی انجام می‌شود.
بیمار باید از معیارهای خاصی عبور کند تا واجد شرایط باشد. دوره بهبودی چند هفته طول می‌کشد و بیماران داروهایی مصرف می‌کنند که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند تا از رد پیوند جلوگیری شود.
3- آماده‌سازی جسمی پیش از جراحی
در هفته‌ها یا ماه‌های قبل از جراحی قلب توصیه می‌شود:
- رژیم غذایی سالم داشته باشید
- وعده‌های منظم بخورید
- مصرف قند و گوشت را کاهش دهید
- در صورت نیاز مقداری وزن کم کنید
- در صورت نبود منع، ورزش کنید
- قطع مصرف سیگار و کاهش الکل ضروری است.
4- مراجعه به دندانپزشک قبل از جراحی
ممکن است عجیب به نظر برسد اما بررسی سلامت دندان قبل از جراحی قلب بسیار مهم است. برخی عفونت‌های دندانی مانند آبسه می‌توانند باعث آندوکاردیت شوند. این عفونت پوشش داخلی قلب توسط باکتری یا قارچی ایجاد می‌شود که از طریق جریان خون، عمدتا از مخاط دهان وارد بدن می‌گردد. بیمار باید هرگونه احتمال عفونت دندانی را به جراح اطلاع دهد.
5- آمادگی ذهنی
در راستای بررسی نکاتی که باید قبل از عمل جراحی قلب بدانید، مانند هر عمل جراحی، دانستن اینکه چه چیزی انتظار شما را می‌کشد، بسیار مهم است. بیماران باید از جراح درباره جزئیات عمل، مراقبت‌های پس از آن و روند بهبودی سوال کنند. متخصص سلامت همچنین می‌تواند درباره چیزهایی که باید به بیمارستان برده شوند، آنچه بیمار پیش از عمل می‌تواند بخورد، و نحوه شستشو توضیح دهد. برنامه‌ریزی مناسب می‌تواند اضطراب را کاهش دهد.
6- کمک گرفتن از دیگران
جراحی قلب یک عمل بزرگ است، بنابراین داشتن حمایت بسیار اهمیت دارد. توصیه می‌شود بیمار یک فرد مورد اعتماد انتخاب کند تا با تیم پزشکی در ارتباط باشد و دستورالعمل‌ها را دریافت کند. پس از جراحی، بیمار ممکن است نتواند تمام توصیه‌ها را اجرا نماید. این فرد می‌تواند خانواده را نیز از پیشرفت وضعیت بیمار مطلع کند.
7- کارهایی که باید قبل از عمل قلب انجام دهید
در روز جراحی، از بیمار خواسته می‌شود چند اقدام انجام دهد:
- ناشتا بودن از نیمه شب قبل
- در برخی موارد، انجام تنقیه (پاکسازی روده‌ها با هدف تخلیه کامل مواد زائد)
- شستشو با محصول مخصوص
- استفاده از محلول ضدعفونی بر ناحیه جراحی
- اصلاح موهای محل جراحی (قفسه سینه یا پا)
- خارج کردن زیورآلات، آرایش، کلاه‌گیس، پروتزها یا لنزهای تماسی.
8- احساسات پس از عمل قلب
پس از چنین جراحی بزرگی، بیمار ممکن است اشتهای زیادی نداشته باشد. احساس درد، مخصوصا در ابتدا، طبیعی است. سایر علائم ممکن نیز حتی اگر ناخوشایند باشند، جای نگرانی ندارند:
- ورم پاها
- برجستگی کوچک در محل بخیه که بعدها از بین می‌رود
- یبوست
- تغییرات خلق
- درد عضلانی در شانه‌ها یا پشت
- احساسات غیرعادی در قفسه سینه یا صدای تق‌تق که با گذر زمان محو می‌شود.
9- بهبودی
در راستای بررسی نکاتی که باید قبل از عمل جراحی قلب بدانید، بیماران برای بهبودی کامل از جراحی قلب باز، به چند ماه زمان نیاز دارند. در این مدت باید:
- به اندازه کافی استراحت کنند
- سیگار نکشند
- از استرس دور باشند
- رانندگی نکنند
- مراقب زخم‌های جراحی باشند
حمام کردن تا 6 هفته ممنوع است. بیمار باید دوش بگیرد یا بدن را با اسفنج بشوید. فعالیت بدنی توصیه می‌شود اما باید شدت آن به تدریج افزایش یابد. در ضمن برخی بیماران از توانبخشی قلبی بهره‌مند می‌شوند.
10- بازگشت به فعالیت‌ها پس از ۶ هفته
در شش هفته اول، بیمار نباید حرکاتی انجام دهد که به استخوان جناق فشار وارد کند.
- بلند نکردن اجسام سنگین
- عدم زور زدن در دستشویی
پس از سه ماه و با اجازه پزشک، بازگشت به کار ممکن است. سفر نیز در همین زمان مجاز است. روابط جنسی نیز در صورتی که به قفسه سینه فشار وارد نشود، بی‌خطر محسوب می‌شود.
11- عوارض جانبی عمل قلب
هیچ عمل جراحی کاملا بدون خطر نیست. احتمال بروز عوارض به عوامل مختلفی مانند سن و وجود بیماری‌های دیگر بستگی دارد. بیمار باید پس از عمل مراقب علائم غیر عادی باشد و در صورت مشاهده موارد زیر فورا به پزشک مراجعه کند:
- ضربان نامنظم
- کاهش حافظه یا عملکرد شناختی
- خونریزی داخلی
- علائم حمله قلبی یا سکته
- تب مداوم
- خلط رنگی
- غش
- درد شکم
- سردرد شدید
- تنگی نفس
- خطرات جراحی قلب
خطرات جراحی قلب
در راستای بررسی نکاتی که باید قبل از عمل جراحی قلب بدانید، آگاهی از خطرات بخشی از آمادگی قبل از جراحی است اما این‌ها خطرات قطعی نیستند. خطرات شامل موارد زیر است:
- خونریزی داخلی
- لخته شدن
- تورم
- آریتمی
- مشکلات بیهوشی
- عفونت
- سکته
- نارسایی قلبی (یا به نوعی ایست قلبی)، کلیوی، کبدی یا ریوی
- در صورت وجود بیماری‌هایی مانند دیابت یا مشکلات کلیوی و ریوی، خطرات بیشتر می‌شود.
13- نتایج جراحی قلب
جراحی‌های قلبی میزان موفقیت خوبی دارند. در واقع، متوسط مرگ‌ومیر برخی جراحی‌ها در آمریکا کمتر از ۲ درصد است. بیماران پیوند قلب پس از عمل یک زندگی عادی را از سر می‌گیرند اما باید تا پایان عمر داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی مصرف کنند تا خطر رد پیوند کاهش یابد. این موضوع نیازمند پیگیری منظم پزشکی و نظارت روزانه بر علائم عفونت است.
14- زندگی روزمره پس از جراحی قلب
انجام جراحی قلب بدون شک استرس‌زا است. به همین دلیل برخی بیماران برای کاهش استرس و ترس درباره زندگی پس از عمل، از یک روانشناس کمک می‌گیرند. خوشبختانه، یک مطالعه نشان می‌دهد زندگی بیماران پس از جراحی قلب بهبود می‌یابد.
مطالعه‌ای دیگر نیز نشان می‌دهد سالمندان پس از عمل از سلامت روانی بهتری برخوردار می‌شوند که احتمالا به دلیل بهبود وضعیت اجتماعی است. برای تداوم فواید جراحی، بیماران باید سبک زندگی سالم شامل رژیم متعادل، فعالیت بدنی منظم و عدم مصرف دخانیات داشته باشند.
نتیجه‌گیری
در این مقاله به نکاتی که باید قبل از عمل جراحی قلب بدانید، پرداختیم. جراحی قلب، اگرچه یکی از جدی‌ترین و پیچیده‌ترین مداخلات پزشکی به شمار می‌رود، اما با پیشرفت چشمگیر علم پزشکی، امروزه روشی ایمن، قابل‌اعتماد و بسیار موفقیت‌آمیز تلقی می‌شود. آگاهی از مراحل قبل، حین و بعد از جراحی می‌تواند نقش مهمی در کاهش اضطراب بیمار و افزایش آمادگی ذهنی و جسمی او داشته باشد.
شناخت انواع جراحی‌های قلب، خطرات احتمالی، نحوه آماده‌سازی، روند بهبودی و تغییرات سبک زندگی پس از عمل، به بیماران کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری این مسیر را طی کنند. در نهایت، رعایت توصیه‌های پزشکی، توجه به سلامت عمومی، داشتن حمایت عاطفی مناسب و پیگیری منظم وضعیت سلامتی، کلید یک بهبودی موفق و بازگشت به زندگی عادی پس از جراحی قلب است.
سوالات متداول
آیا جراحی قلب خطرناک است؟
تمام جراحی‌ها دارای ریسک هستند، اما میزان خطر بسته به سن بیمار، نوع بیماری قلبی، شرایط عمومی سلامتی و نوع جراحی متفاوت است. با این حال، نرخ مرگ‌ومیر برخی جراحی‌های قلب در آمریکا کمتر از ۲ درصد گزارش می‌شود.
دوران نقاهت بعد از جراحی قلب چقدر طول می‌کشد؟
به طور معمول، بهبودی کامل پس از جراحی قلب باز چندین ماه زمان می‌برد. بیمار باید از فعالیت‌های سنگین اجتناب کند، فشار روی قفسه سینه را کاهش دهد و به‌طور منظم با پزشک خود در ارتباط باشد.
پس از جراحی قلب چه مشکلاتی طبیعی محسوب می‌شود؟
برخی علائم مانند درد در محل جراحی، کاهش اشتها، یبوست، ورم پاها، نوسانات خلقی و احساس کلیک یا صدا در قفسه سینه در هفته‌های اول طبیعی است و به طور معمول برطرف می‌شود.
چه زمانی بعد از جراحی می‌توان به کار یا فعالیت‌های روزانه بازگشت؟
بعد از 6 هفته می‌توان فعالیت‌های سبک را از سر گرفت. بازگشت به کار وابسته به نوع شغل و تایید پزشک است، اما اغلب بین 6 تا 12 هفته طول می‌کشد.
آیا داشتن رابطه جنسی بعد از جراحی قلب مجاز است؟
بله، بعد از حدود 6 هفته و با نظر پزشک، رابطه جنسی بی‌خطر است؛ فقط باید از ایجاد فشار روی استخوان جناغ (استرنوم) و دست‌ها جلوگیری شود.
